Obrażenia głowy – nawet pozornie lekkie – mogą prowadzić do późniejszych problemów neurologicznych, takich jak problemy z pamięcią i koncentracją. Jakie są ich przyczyny i jak można je leczyć?

Przyczyny pourazowych problemów z pamięcią i koncentracją

Zaburzenia pamięci i problemy z koncentracją mogą mieć różnorakie przyczyny: od zaburzeń otępiennych (schorzeń związanych z upośledzeniem pamięci), przez choroby endokrynologiczne, niedobory niektórych witamin, długotrwałe nadużywanie alkoholu, zatrucia metalami ciężkimi, aż po urazy psychiczne czy urazy fizyczne, powstałe w okolicach głowy.

Najczęściej występującym urazem mózgu jest wstrząśnienie mózgu, należące do urazów lekkich i stanowiące 80% wszystkich pourazowych uszkodzeń mózgu (źródło: neurologia.mp.pl). Jego przyczyną może być zarówno bezpośrednie uderzenie się w głowę, jak i uraz wynikający chociażby z gwałtownego przyspieszania i zwalniania ruchów głową.

Do objawów wstrząśnienia mózgu należą:

• bóle i zawroty głowy,
• przejściowa utrata przytomności,
• splątanie,
• niepamięć okoliczności urazu,
• nudności,
• wymioty,
• problemy z mową,
• znużenie.

Oprócz objawów występujących bezpośrednio po urazie mogą powstać inne symptomy, utrzymujące się przez kilka godzin, a nawet kilka dni po zajściu. Zaliczamy do nich zaburzenia koncentracji i pamięci.

Problemy z pamięcią i koncentracją to również jeden z objawów demencji pourazowej, czyli stanu ograniczenia reakcji neurologicznych, pracy mózgu i sprawności intelektualnej. Ich przyczyną może być każdy uraz głowy, nawet pozornie lekki, który doprowadza do uszkodzenia tkanek mózgu oraz nerwów, naczyń krwionośnych i membran w okolicy urazu. Organizm sam może naprawić powstałe uszkodzenia, ale nie zawsze do tego dochodzi. Przeszkodą w powrocie do pełnej sprawności mózgu mogą być m.in. krwiak czy infekcja.

Urazy mózgu poważniejsze niż wstrząśnienie to m.in. stłuczenie i zranienie mózgu. Dochodzi do nich najczęściej na skutek wypadków komunikacyjnych oraz upadków.

Objawy urazowego uszkodzenia mózgu – problemy z koncentracją

Osoby, które doświadczyły urazowego uszkodzenia mózgu, mogą mieć problemy ze skupieniem się na jednym zadaniu, z utrzymaniem uwagi, koncentracją, rozumieniem poleceń, długą rozmową. Mogą też występować u nich problemy z pamięcią krótkotrwałą, czyli zapamiętywaniem nowych faktów, uczeniem się, przypominaniem sobie szczegółów przeprowadzonej rozmowy, pamiętaniem bieżącej daty, czynności wykonywanych tego samego dnia czy kilka dni wcześniej. Pojawiają się u nich problemy z pamięcią prospektywną, dotyczącą zaplanowanych zadań. Objawiają się np. zapominaniem o konieczności przyjmowania leków o określonej porze, o ważnych uroczystościach, zaplanowanych zadaniach w domu, szkole czy pracy, spotkaniach.

Diagnoza i leczenie pourazowych uszkodzeń mózgu

Diagnostyka pourazowych uszkodzeń mózgu, takich jak demencja pourazowa, obejmuje:

• wywiad lekarski, który pozwoli ustalić jak najwięcej okoliczności dotyczących urazu i występujących po nim symptomów,
• tomografię komputerową głowy,
• rezonans magnetyczny,
• elektroencefalografię.

Wskazana jest tu współpraca kilku specjalistów: internisty, neurologa, radiologa, często neuropsychologa, a niekiedy i chirurga. W przypadku demencji pourazowej konieczny bywa bowiem zabieg chirurgiczny lub neurochirurgiczny. Rezultaty przynosi także terapia farmakologiczna przy pomocy leków, które usprawniają pracę mózgu i niwelują towarzyszące chorobie objawy fizyczne.

W przypadku zaburzeń koncentracji i pamięci wynikających ze wstrząśnienia mózgu pacjent powinien unikać nie tylko aktywności fizycznej, ale i nadmiernej aktywności umysłowej, a także ograniczyć ilość bodźców zewnętrznych, zwłaszcza tych dostarczanych przez urządzenia audiowizualne. Zaburzenia czynności mózgu związane ze wstrząśnieniem są przemijające.

Ćwiczenia na poprawienie pamięci

Zaburzenia pamięci związane z poważniejszymi uszkodzeniami mózgu mogą być permanentne – badania naukowe nie znalazły do tej pory wielu skutecznych metod na przywrócenie naturalnej zdolności mózgu do zapamiętywania i uczenia się. Najlepszym sposobem radzenia sobie z codziennymi problemami z pamięcią jest używanie dostępnych narzędzi wspomagających: listy zakupów, notesów, kalendarzyków, aplikacji mobilnych do sporządzania planu dnia, zadań do wykonania, przypominających o ważnych wydarzeniach czy spotkaniach, a także organizerów do lekarstw. Wbrew powszechnej opinii pomoce te nie osłabiają (nie „rozleniwiają”) pamięci. Wpisywanie zadań do notesu czy telefonu może wręcz wzmocnić ślad pamięciowy faktu, który powinien zostać zapamiętany. Pomocne jest także trzymanie wszystkich ważnych przedmiotów – zwłaszcza tych, które należy zabrać przed wyjściem z domu, takich jak klucze czy portfel – w jednym, stałym miejscu w domu, np. na biurku. Z czasem strategie wspomagające pamięć wejdą w nawyk i znacznie ułatwią pacjentowi komfort życia (źródło: www.msktc.org).

Pacjenci, którzy po urazie głowy cierpią na problemy z koncentracją, mogą ćwiczyć tę funkcję mózgu poprzez wykonywanie zadań (np. numerowanie paragrafów, czytanie fragmentu artykułu). Należy zacząć od ćwiczenia w cichym pomieszczeniu, a potem stopniowo podnosić poprzeczkę, próbując skupić się na zadaniu w coraz głośniejszym środowisku, aż do typowego tła akustycznego miejsca pracy. Najłatwiej ćwiczyć koncentrację, koncentrując swoją uwagę tylko na jednym zadaniu (źródło: www.msktc.org).

Ból głowy a pamięć i koncentracja

Nie tylko uraz mózgu może mieć wpływ na pamięć i koncentrację. Również ból głowy jest czynnikiem wpływającym na te czynności mózgowe. Badania przeprowadzone przez Instytut Neurologii i Bólu Głowy w Michigan wykazały, że silne bóle głowy mogą wywoływać u pacjentów dezorientację, problemy z jasnym myśleniem, koncentracją, a także zapamiętywaniem i planowaniem. Realizacja zadań – nawet na pozór prostych – wymagających przewidywania i planowania (takich jak gotowanie czy zaplanowanie rodzinnej wycieczki) może być utrudniona w przypadku osób cierpiących na nawracające bóle głowy, np. migrenowe czy klasterowe. Pacjenci w trakcie odczuwania tych dolegliwości wykazywali znacznie mniejszą zdolność do prawidłowego wykonywania testów neurokognitywnych niż przed ich nawrotem. Objawy te nie są zależne od wieku pacjenta (źródło: www.mhni.com). Niepokojące zaniki pamięci towarzyszące bólom głowy są jednak sygnałem wymagającym konsultacji lekarskiej.

Przy problemach z pamięcią i koncentracją warto sięgać po leki, które zawierają wyciąg z miłorzębu japońskiego. Dobrze wiedzieć, że m.in. neutralizuje on wolne rodniki i działa neuroprotekcyjnie, czyli chroni komórki mózgowe przed niedotlenieniem. Usprawnia też przepływ mózgowy oraz obwodowy w naczyniach dolnych. Związki czynne, zawarte w wyciągu z liści miłorzębu japońskiego, mają działanie ochronne w chorobach lub zapaleniach nerwów obwodowych oraz stymulują regenerację aksonów ruchowych (przewodzących impulsy nerwowe z ciała komórki nerwowej).

Preparaty wspomagające koncentrację i pracę mózgu zawierają też często kwasy tłuszczowe Omega-3 i -6 oraz witaminy z grupy B. Pamiętajmy, że wszelkie niepokojące symptomy następujące po urazie głowy, takie jak nagłe problemy z pamięcią lub pojawienie się notorycznych bólów głowy, należy skonsultować z lekarzem.